Voor het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem liet ik 12 mannen een lied inzingen. Hoor hier het Werkelozenlied van Westerwolde, in een historie getrouwe reconstructie. Van sept 2020 – 2023 is de opname dagelijks te horen in een voorstelling van 20 minuten die in het seizoen 3x per dag speelt in Boerderij Kloostergaarde, in het museum ook vaak “Beerta” genoemd.
De voorstelling in het Nederlands Openluchtmuseum gaat over de Werkverschaffing. Dit enorme project zette duizenden mannen aan het werk, die werkeloos geworden waren door de beurscrisis van 1929. Onder barre omstandigheden legden mannen het Amsterdams bos aan, groeven het Twentekanaal met de schop en misschien wel het meest extreme project staat voor deelnemers bekend als “de Hel van Jipsinghuizen”. Tot een meter diep groeven 5000 mannen de onvruchtbare heide van Westerwolde uit, waarna de grondlagen in een andere volgorde teruggelegd werden in de kuil. Zo ontstond vruchtbare grond. Veel mannen van die tijd kijken terug op een periode van zinloos werk, omdat het ook destijds al met machines kon. Ze werden niet gedwongen te werken met geweld, maar met “de hongerzweep”: vanwege gebrek aan ander sociaal vangnet, op een zeer magere armensteun van de kerk, of de bedelstaf na, hadden ze geen keus dan op de trein naar de velden te stappen. De ontwerper van dit plan, een voormalig Dominee Buiskool, bepleit zijn project als een goede daad: door deze mannen van werk voor inkomen te voorzien, beperkt hij het risico op communistische of fascistische revoluties zoals die elders in Europa op dat moment te zien zijn. Ook geeft hij de mannen hun aanzien als werkende terug, werkelozen werden op dat moment gestigmatiseerd. De mannen voelen dit veelal niet als eerherstel maar als verdere vernedering. Dit gevoel spreekt uit het lied, op de melodie van het communistische volkslied “The song of Strenka Razin”.
De setting in de voorstelling is een beginnende staking op het veld. Een man besluit de schep neer te gooien en mildere arbeidsomstandigheden te eisen. Hij begint te zingen, meteen haken enkele mannen aan en dan valt een heel team tewerkgestelden bij.
De voorstelling is geregisseerd door Petra Wilmer, geschreven en vormgegeven samen met Waterlanders kunstenaarscollectief. Hij is gebaseerd op het boek “De Hel van Jipsinghuizen van Cees Stolk, een verslag met veel persoonlijke perspectieven op dit verhaal in de vorm van interviews met voormalige arbeiders, opzichters, stoklopers en de zoon van Dominee Buiskool, die het standpunt van de boeman van dit verhaal overtuigend verdedigd. Een aangrijpend verhaal, dagelijk gespeeld door personeel van het Nederlands Openluchtmuseum.