Van 4 september tot 17 Oktober 2021 kun je komen kijken en luisteren vlakbij Emmen in Park an der Koppelschleuse Meppen (Duitsland) naar Ondertoon//Unterton.
Ondertoon Unterton, Silies&de Kluizenaar, Meppen (D) Park an der Koppelschleuse, 4 sept – 17 okt ’21
Dit is een klankkunst installatie met snaren, trommels en teksten uit de 23 brieven die Vincent van Gogh aan zijn broer Theo schreef in zijn Drentse periode in 1883. Het kunstwerk heb ik ontworpen en uitgevoerd met de Duitse klankkunstenaar Ansgar Silies. Speciale “luidsprekers zonder klankbord” (transducers) brengen met opnames van teksten uit de brieven lange snaren in trilling, waarna de inhoud van de brieven als door een blikjestelefoon aan een verre overkant te horen zijn. Vervormd door de reis, de tijd en aangevuld met de boven- en ondertonen die ontstaan in de trommelvellen en lange snaren. Ondertoon // Unterton is als het ware een muziekinstrument dat niet met je vingers of een plectrum bespeeld wordt, maar door spraak-opnames. Het instrument doet de teksten galmen, donderen, soms voegt het er zelfs complete melodielijnen aan toe, alsof de tekst door een tweede stem (vaak een vrouwenstem) meegezongen wordt in de verte. Dit alles zonder digitale effecten, enkel akoestisch door het ontwerp en de materialen van het instrument. De teksten die wij selecteerden uit de brieven zijn Van Gogh’s prachtig opgetekende observaties van de Drentse natuur en gedachtes over wat de stad en het kantoor vs de natuurnabijheid met de menselijke geest doen. Vincent klinkt opvallend actueel, als een mens van nu, als hij hierover met zijn broer van gedachten wisselt. Inspirerend en tijdloos vonden we de poëtische beschrijvingen van het landschap. De fascinatie voor kleurtonen voelde voor ons herkenbaar, we koppelden deze aan onze kunstzinnige fascinatie voor klankkleuren en onze briefwisselingen als kunstenaarsduo daar over. Door natuurtonen uit het 30 meter grote muziekinstrument met snaren en trommels te laten ontstaan, aangedreven door “de stem van de schilder”, voegen we een laag toe aan de teksten van Van Gogh, de ondertonen die wij er in hoorden.
De installatie Ondertoon // Unterton is vrij toegankelijk tijdens openingstijden van het park. Hij geeft zijn geluiden zodra je aanwezig bent tussen 9:30u en 20:30u. In het Park is een leuk Café bij het kunstencentrum en een Jeugdherberg, voor wie er een weekendje weg aan wil koppelen. Daarbij raad ik de expositie “Into Nature” in het Bargerveen van harte aan.
DE BRIEVEN – Vanuit Hoogeveen en Nieuw Amsterdam schreef schilder Van Gogh aan zijn broer Theo 23 fascinerende brieven. Een hang naar zwarte modder en uitgeloogde eikenwortels in het donkerbruine veen, een wanhoop bij de deemoedige aanblik van penselen met te weinig haar in het donker onder één enkele glazen dakpan, dat ligt misschien in de lijn der verwachting bij wat je denkt te weten over de arme schilder Vincent van Gogh. Echter de telkens weer herwonnen geestelijke gezondheid door de mooie Drentse Natuur, de pogingen zijn broer Theo te overtuigen ook schilder te worden en naar Drenthe te komen, de prachtige literaire omschrijvingen van voorbijgaande momenten in de natuur en cultuur, zoals een schaapskudde die als avondlijke symphonie thuiskomt, van veenarbeiders en zonsopkomsten, kleurstroken in het landschap, dit alles geeft een intieme inkijk in een hoopvolle voorvechter van het schone, het ware. En we selecteerden hieruit een aantal verrassend moderne, hedendaagse gedachtes voor iemand uit 1883. Gedachtes over werk&levensvervulling, natuur vs stadsleven. De periode in Drenthe wordt veel geïnterpreteerd als een kantelpunt in Vincents leven, waarin hij besloten heeft definitief voor het schildersvak te kiezen. De spanningen en vreugde die met deze keuze gepaard gaan zijn prachtig en voelbaar verwoord. De Drentse natuur in het bijzonder was op dit gebied voor Vincent van Gogh erg inspirerend. Hij hield zich graag verre van stadse drukte, parijse trottoirs en kantoren en vond rust bij eenvoudige landarbeid, een handwerkvak (schilderen) en het verstrijken van seizoenen.
De manier waarop Van Gogh over zijn vak en vakgenoten spreekt, voelde voor ons tijdloos en merkwaardig vertrouwd. Silies en De Kluizenaar mailen elkaar regelmatig met een vergelijkbaar enthousiasme en vergelijkbare zoektochten in hun werk, met details over hoe iets heter gebakken klei iets helderder klinkt als je er xylofoonstaven uit zaagt, of over hoe John Cage ook eens iets gedaan heeft met het vertragen van tijd in een compositie. Het lijkt soms of we over hetzelfde spreken, enkel in een andere discipline, in een ander tijdsbestek. Reden te meer om nog veel aan de slag te gaan met de prachtige brieven van Van Gogh, te beginnen met de installatie “Ondertoon // Unterton”